Verdeel Vermogen en Inkomen beter.

Onderstaand artikel is ook verschenen als opiniestuk in het Eindhovens Dagblad 4 juni 2014.

In verschillende media is het onderzoek van de Franse econoom Piketty besproken. In zijn dikke boek  "Le Capital" en in het Engels "Capital", dat nog in het Nederlands vertaald moet gaan worden, wordt wetenschappelijk aangetoond dat de rijken steeds rijker en de armen steeds armer worden..
Zo was er een uitgebreid NRC-artikel van econoom Bas Jacobs (3 mei) en meerdere columns van Maarten Schinkel, Marike Stellinga en Rosanne Hertzberger.  In het Eindhovens Dagblad van 27 mei heeft journalist Marga van Zundert in haar opinie artikel het onderzoek in een breder perspectief geplaatst. Dat er iets moet gebeuren wordt duidelijk als je je realiseert dat de 85 rijkste mensen meer geld hebben dan de helft van de wereldbevolking! In Nederland is het zelfs zo dat de 3 rijkste mensen meer hebben dan de helft van de bevolking, oftewel 8,4 miljoen burgers. Moreel gezien en vanuit het oogpunt van rechtvaardigheid is dat natuurlijk onwenselijk, het is gewoon niet eerlijk. Rijker maakt ook niet gelukkiger stelt van Zundert terecht. In samenlevingen waar de verschillen kleiner zijn, zijn de mensen wél gelukkiger! Wat in het betoog van de journalist niet aan bod komt zijn de inkomensverschillen en de maatschappelijke, sociale gevolgen van een toenemende ongelijkheid.

foto:Wilkinson&Pickett

In 2009 hebben de Engelse wetenschappers Wilkinson & Pickett het boek The spirit level geschreven dat gaat over inkomensverschillen en de maatschappelijke gevolgen daarvan. Beiden  zijn hoogleraar aan de universiteit van York en schreven dit boek na tien jaar studie. Het boek bevat een schat aan statistische informatie en vele meta-analyses over meerdere landen van Europa en de Verenigde Staten.
De uitkomst is verrassend eenvoudig maar tegelijkertijd schokkend: er bestaat een nauwe correlatie (sterk verband) tussen enerzijds de inkomensongelijkheid in een land en anderzijds een groot aantal sociaal maatschappelijke factoren zoals misdaad, gezondheid, onderwijs en zelfmoord. Met als belangrijkste conclusie: “Hoe kleiner de inkomensongelijkheid,hoe beter al deze cijfers uitvallen”! Gek genoeg vind je een dergelijk verband niet wanneer je naar indicatoren zoekt voor de rijkdom van een land zoals BNP/hoofd van de bevolking of gemiddeld inkomen in een land. Het is dus geen kwestie van welvaart of genoeg geld hebben om al deze maatschappelijke problemen aan te pakken! 

Op het dit jaar gehouden World Economic Forum in Davos, werden de resultaten bekend gemaakt van een onderzoek over potentiele bedreigingen voor de wereldeconomie. Deskundigen noemden daarbij de inkomensongelijkheid als de belangrijkste bedreiging!  In zijn in januari 2014 gehouden State of the Union benadrukte president Obama ook het belang van een beperkte inkomensongelijkheid. Decennia geleden verdiende een gemiddelde directeur 30 keer zo veel als het overige personeel en dat is nu ruim 300 keer.   
                    
foto: Jan Tinbergen

Jan Tinbergen bepleitte al decennia eerder (rond 1970) een vaste verhouding tussen de hoogste en laagste inkomens in een bedrijf (factor 4) en ook in een land (factor 7). Zijn de verschillen groter, dan werkt dat in een bedrijf contraproductief. Bij een land leidt dat tot ongewenste maatschappelijke effecten. Dit wordt wel de Tinbergennorm genoemd. Hij wordt de grondlegger van de econometrie genoemd en is de enige Nederlandse econoom die ooit de Nobelprijs voor de economie kreeg. Kort geleden hebben de Zwitsers voor een referendum over 12:1 kunnen stemmen, maar dat is verworpen. Helaas hebben niet alle burgers voldoende wetenschappelijke kennis. 

In 2015 is er een gedegen studie uitgevoerd door Broer Akkerboom om precies te achterhalen in welk wetenschappelijk werk van Tinbergen als macro-econometrist precies de verantwoording staat van zijn als ideale inkomensverhouding voor economie en samenleving. Zie ook https://www.mejudice.nl/docs/default-source/bronmaterialen/op-zoek-naar-bron-tinbergennorm.pdf  
Gek genoeg kunnen we nergens daarvoor het bewijs leveren maar is deze Tinbergennorm toch blijven hangen in linkse PvdA en vakbonds-kringen, bij econoom en pvdA-prominent De Galan  en in beleidsvoorstellen zoals de Interim-nota inkomensbeleid uit 1975 van de regering Den Uyl.

De Amerikaanse Managementgoeroe Peter F. Drucker heeft ook al in een provocerend artikel in de Wall Street Journal (23 mei 1977) gepleit voor een vaste maat tussen het hoogste en laagste inkomen in een bedrijf . Hij betitelde dit beleid als een noodzakelijke en meest radicale innovatie.

Politici hoeven echter niet langer meer te wachten. Doen ze dat wel dat kunnen revoluties het gevolg zijn. De lenterevoluties in Noord-Afrika zijn ontstaan uit onvrede over de uitzichtloze armoede. Wil men de sociaal-maatschappelijke problemen van armoede, overgewicht, zelfmoord, criminaliteit, babysterfte, lage levensverwachting, werkeloosheid, percentage tienermoeders, schooluitval en zelfs lage schoolprestaties aanpakken dan hoeft men hiervoor slechts één instrument te gebruiken: het beperken van de inkomens- en vermogensongelijkheid!
Bedenk eens hoe groot de huidige maatschappelijke kosten zijn, om al deze problemen afzonderlijk aan te pakken, zonder dat dit tot nu toe een heel goed resultaat oplevert. Het kan dus anders!
Het verkleinen van de inkomensongelijkheid kan op velerlei verschillende manieren via bv progressieve belastingheffingen of inkomensafhankelijke regelingen voor zorg en onderwijs. In de VS zelfs heeft men een inkomstenbelasting van 72% gehad!
De meest effectieve manier is echter om behalve een basisinkomen ook een maximum-inkomen in te voeren. Natuurlijk geldt dat niet alleen voor de overheidssector zoals in het geval van de Balkenendenorm, maar ook voor het bedrijfsleven en zelfs voor de vrije beroepen. Dit heb ik ook in mijn boekje “Trias Politica Ethica” uit 2011 bepleit. De maatschappelijke voordelen van een onvoorwaardelijk basisinkomen zijn overtuigend aangetoond door jarenlange experimenten in een gemeente in Canada.

Op basis van de resultaten van het onderzoek van Wilkinson & Pickett is in Canada (in 2013) The Wagemark Foundation opgericht waar bedrijven of organisaties een keurmerk (certificaat) kunnen verkrijgen. Voorwaarde is wel dat op basis van een accountantscontrole blijkt dat het verschil tussen het hoogste en laagste salaris binnen de organisatie maximaal een factor 8 bedraagt. Inmiddels zijn er zo'n dertig bedrijven gecertificeerd waarvan de meeste in Canada , de VS en Denemarken. In Nederland zullen er zeker ook bedrijven zijn in de categorie Social Enterprises, die hieraan willen voldoen en zich ook gaan aanmelden.
Het belang van het beperken van de inkomens- en vermogensongelijkheid is dus geen voorstel van een linkse politieke partij, maar een wetenschappelijk feit dat alle politici ongeacht hun voorkeur moeten nastreven, als ze het werkelijk goed voor hebben met de samenleving! Hier ligt een effectief medicijn voor maatschappelijk welzijn !